Stres cieplny u krów – co to takiego i jak go zredukować?

Przegrzanie organizmu, spadek produkcji i parametrów mleka u krów mlecznych, mniejsze przyrosty u bydła mięsnego, gorsze samopoczucie i obniżona odporność – to tylko niektóre objawy stresu cieplnego, który może pojawiać się u zwierząt w sezonie letnim. Fale upałów i żar lejący się z nieba nie jest bowiem dla nich obojętny. Co prawda, hodowcy nie mają wpływu na pogodę, mogą jednak na wiele sposobów ograniczyć skutki stresu cieplnego u swojego bydła.

Kiedy pojawia się stres cieplny?

Stres cieplny krowy to nic innego, jak przegrzanie organizmu związane z przebywaniem w zbyt wysokich temperaturach, które niekorzystnie wpływają na cały organizm. Krowy są zwierzętami, które dosyć kiepsko radzą sobie z niesprzyjającymi warunkami otoczenia i nie mają zdolności do szybkiego przystosowania się do zmieniającej się pogody. Dotyczy to zarówno zwierząt przebywających na pastwisku, jak i tych, które przez większość życia utrzymywane są w oborze. Stres cieplny pojawia się u bydła już w temperaturze 22 stopni, przy jednoczesnej wysokiej wilgotności. A o to zwykle nietrudno – wystarczy źle wentylowana obora lub zbyt dużo zwierząt na niewielkiej przestrzeni, aby całe stado zaczęło doświadczać stresu cieplnego. Jest on wyjątkowo dotkliwy szczególnie u krów mlecznych na etapie wysoko wydajnej produkcji. Ich organizmy wytwarzają duże ilości ciepła – jeśli dodatkowo przebywają w wysokich temperaturach, nie radzą sobie z odprowadzaniem tego ciepła do otoczenia.

Stres cieplny – objawy, których nie można bagatelizować

Objawy stresu cieplnego mogą pojawić się u każdej krowy, która przebywa w miejscu o zbyt wysokiej temperaturze i wilgotności. Nie zawsze jednak wyglądają one tak samo, wiele zależy od rasy krowy, wieku, kondycji i stanu zdrowia, a także od poziomu produkcyjności. Wśród najczęściej pojawiających się objawów stresu cieplnego, warto wymienić:

• Mniejsze pobieranie paszy – bydło, które doświadcza stresu cieplnego, niechętnie pobiera paszę i dużo wolniej ją przeżuwa. Niektóre krowy stają się bardzo wybiórcze pokarmowo, przebierając paszę i wybierając tylko niektóre jej elementy.

• Spadek produkcji mleka i przybierania na wadze – to automatyczne konsekwencje zmniejszonego pobierania paszy.

• Mniejsza aktywność ruchowa – zwierzęta, u których występuje stres cieplny, ograniczają przemieszczanie się, a czasem jakiekolwiek poruszanie, które dodatkowo zwiększa temperaturę wewnątrz organizmu.

• Częste picie wody – krowy tłoczą się przy poidłach, a zużycie wody znacznie wzrasta.

• Zwiększona temperatura ciała, pocenie się, a takżedyszenie, poprzez które krowy próbują obniżyć temperaturę ciała.

• Zmiany w zachowaniu – krowy doświadczające stresu cieplnego mogą być apatyczne i niechętne do jakiejkolwiek aktywności, ale również pobudzone i agresywne.

Zaburzenia płodności w stresie cieplnym

Stres cieplny i przegrzanie organizmu może mieć negatywne skutki nie tylko doraźne, ale również długofalowe. Wysokie temperatury powodują bowiem problemy z rozrodem. U krów, które doświadczają stresu cieplnego, spada wskaźnik zacieleń i skuteczność inseminacji co powoduje wydłużenie okresu między wycieleniami. Co więcej, podczas stresu cieplnego w organizmie krowy spada poziom hormonów płciowych, a w związku z tym skraca się czas trwania rui. Trudniej ją zauważyć i przeprowadzić skuteczną inseminację. Nawet, jeśli stado doświadcza stresu cieplnego jedynie przez kilka tygodni w roku, jego skutki będą widoczne jeszcze długo. Problemy z rozrodem to najczęściej efekt długotrwałego stresu cieplnego, dlatego warto reagować już na pierwsze objawy przegrzania zwierząt.

Ostry stres cieplny może być śmiertelny

Doświadczony hodowca, który na bieżąco obserwuje swoje stado, jest w stanie bardzo szybko wychwycić pierwsze objawy stresu cieplnego. Jeśli krowy w dzień są wyjątkowo apatyczne, a ich aktywność zwiększa się wieczorem i w nocy, jest niemal pewne, że nie radzą sobie z wysokimi temperaturami. Po zaobserwowaniu pierwszych objawów stresu cieplnego, hodowca powinien jak najszybciej wdrożyć działania, które go zredukują. Im dłużej utrzymuje się przegrzanie organizmu, tym większe będą problemy zdrowotne w stadzie. Do wszystkich objawów stresu szybko dojdzie spadek odporności, a co za tym idzie – zwiększone ryzyko chorób bydła. Ostry stres cieplny może prowadzić nawet do padnięć, które doprowadzają do poważnych strat ekonomicznych.

Jak zredukować stres cieplny u krów?

Bezwzględnym obowiązkiem hodowcy podczas upałów jest zapewnienie zwierzętom stałego dostępu do świeżej wody pitnej. W stresie cieplnym potrzebują jej bowiem dużo więcej niż zazwyczaj. Największe zapotrzebowanie na wodę wykazują krowy w szczycie laktacji, gdy pobierają jej nawet 120 litrów na dobę.

Kolejnym krokiem jest zapewnienie prawidłowej wentylacji w oborze. Podczas gdy zwierzęta na wypasie pastwiskowym mają możliwość znalezienia sobie nieco cienia i chłodu, krowy w oborze są niejako skazane na wysokie temperatury oraz wilgotność powietrza. Prawidłowa wentylacja pozwala na poprawę warunków termicznych i zniwelowanie skutków stresu cieplnego. W większości obór, w których utrzymywane jest bydło mleczne, działa wentylacja grawitacyjna, która w sezonie letnim nie zawsze się sprawdza. Dobrym rozwiązaniem będzie więc montaż wentylatorów, które ustabilizują warunki panujące wewnątrz obory.

Prawidłowe żywienie w czasie upałów

Gdy krowy borykają się ze stresem cieplnym, warto zwrócić uwagę także na ich żywienie – przyda się modyfikacja zarówno dawki pokarmowej, jak i zwyczajów żywieniowych zwierząt. Podczas upałów krowy w ciągu dnia jedzą niechętnie, dlatego warto większe ilości paszy zadawać wieczorem, gdy temperatura powietrza spada. W ciągu dnia natomiast dobrze jest zadawać paszę częściej i w mniejszych ilościach. Dzięki temu zwierzęta będą jadły chętniej, a pasza nie będzie się zagrzewać. Skuteczne w walce ze stresem cieplnym jest również ograniczenie pasz włóknistych, a więcej treściwych. Pasze włókniste zwiększają temperaturę panującą w przewodzie pokarmowym, a ich przeżuwanie generuje dodatkowe ilości ciepła, z którymi przegrzane zwierzęta nie są sobie w stanie poradzić.

Pasza powinna być zawsze świeża, na bieżąco należy usuwać niedojady, które szybko zaczynają się psuć i stają się doskonałą pożywką dla bakterii. U krów wysokomlecznych przyda się również zastosowanie dodatków paszowych, które łagodzą objawy stresu cieplnego. Przydatne są preparaty zawierające elektrolity, dodatki chroniące przed kwasicą żwacza, a także tłuszcz paszowy. Ten ostatni rekompensuje niedobory energii związane z pobieraniem mniejszych ilości pokarmu. Podczas jego trawienia wytwarza się dużo mniej ciepła niż podczas trawienia węglowodanów. W tej kwestii najlepszy będzie tłuszcz chroniony, który podczas trawienia omija żwacz i jest wchłaniany bezpośrednio w jelicie cienkim.

Modyfikacja żywienia w sezonie letnim, szczególnie w czasie fali wysokich upałów, pozwala na zniwelowanie stresu cieplnego u krów. Dzięki temu można uniknąć sytuacji, w których zwierzęta nie jedzą, a w związku z tym obniżają swoje przyrosty i wydajność mleczną. Ze zmianą składu dawki pokarmowej nie należy czekać do momentu, gdy u zwierząt pojawią się pierwsze objawy stresu cieplnego. Warto wykonać to w ramach profilaktyki już wtedy, gdy prognozy pogody informują o nadchodzących upałach.

Monitoring stada – skuteczne wykrywanie objawów przegrzania

O tym, że profilaktyka jest o wiele bardziej skuteczna i tańsza niż leczenie już istniejących chorób, żadnego hodowcy nie trzeba przekonywać. Nie inaczej jest w przypadku stresu cieplnego – warto zapobiegać negatywnym objawom stresu cieplnego, zamiast borykać się z jego poważnymi konsekwencjami. Konieczne jest więc stałe monitorowanie kondycji stada, a także codziennego zachowania poszczególnych zwierząt. W tej kwestii hodowcom z pomocą przychodzą nowoczesne systemy monitorowania, do których należy SenseHub. Dzięki innowacyjnej aplikacji hodowca może na bieżąco monitorować zachowanie stada i poszczególnych zwierząt, ich codzienną aktywność, pobieranie paszy czy przemieszczanie się. Mając tylko te dane, będzie w stanie wychwycić pierwsze objawy stresu cieplnego, zanim zacznie być on uciążliwy dla zwierząt. Więcej na temat monitoringu stada i związanych z nim korzyści znajdziesz tutaj.