Gorączka Q u bydła – co ją powoduje i jak się objawia?
Jeszcze do niedawna gorączka Q była chorobą, która w stadach bydła mlecznego pojawiała się sporadycznie.
Niestety, w ostatnich latach liczba wykrywanych przypadków tej choroby wzrosła. Co warto wiedzieć o gorączce Q. Jakie objawy powinny zaniepokoić hodowcę?
Choroba zwierząt i ludzi
Gorączka Q jest chorobą wywoływaną przez bakterie Coxiella burnetii, które są groźne nie tylko dla bydła i innych zwierząt hodowlanych, ale również dla ludzi. Jako typowa choroba odzwierzęca bardzo szybko przenosi się na człowieka. Zagrożeni są przede wszystkim weterynarze, zootechnicy, hodowcy, a także pracownicy gospodarstw hodowlanych. Bakteria Coxiella burnetii przenosi się drogą kropelkową – wystarczy, że podczas wdechu do organizmu dostanie się zaledwie kilka bakterii, aby szybko zdążyły się namnożyć i spowodować objawy chorobowe. Bakterię mogą roznosić również kleszcze, może również dostawać się do organizmu drogą pokarmową. Jednak przypadki takich form zakażenia są sporadyczne w porównaniu do zakażenia wziewnego.
Coxiella burnetii – bakteria trudna do zwalczenia
O zjadliwości bakterii Coxiella burnetii może świadczyć fakt, że wystarczy znikoma jej ilość, aby doprowadzić do rozwoju pełnego zakażenia. Bakteria szybko namnaża się w organizmie, może przechodzić w formy utajone nawet na kilkadziesiąt lat. Wykazuje również wysoką przeżywalność w środowisku zewnętrznym, jest odporna na działanie czynników chemicznych i fizycznych. W mleku może przetrwać 2 miesiące, w wodzie – nawet trzy lata. Nieskuteczne okazują się próby zwalczenia bakterii promieniami UV i lampami bakteriobójczymi. Bakteria Coxiella burnetii można unicestwić za pomocą 70-procentowego alkoholu etylowego, co jest dobrą wskazówką dla osób pracujących z potencjalnie zakażonym stadem. Dezynfekcja alkoholem sprawdza się lepiej niż za pomocą innych środków przeznaczonych do utrzymania higieny w stadzie.
Jak rozpoznać gorączkę Q w stadzie bydła mlecznego?
W odróżnieniu od wielu innych chorób bydła, które dają jednoznaczne objawy, diagnozowanie gorączki Q jest skomplikowane i długotrwałe. Przede wszystkim dlatego, że daje ona słabo wyrażone i niespecyficzne objawy. U większości krów zakażenie przebiega bezobjawowo. Jeśli natomiast pojawiają się objawy, dotyczą najczęściej układu rozrodczego – w zakażonym stadzie dużo większa jest liczba poronień na różnych etapach ciąży, częściej niż zwykle zdarzają się przedwczesne porody. Większa jest liczba słabych, mało żywotnych cieląt oraz ich padnięć w ciągu pierwszej doby po porodzie. U krów zakażonych Coxiella burnetii się również problemy z płodnością, których nie da się wytłumaczyć innymi czynnikami. Według niektórych badań, zakażenie Coxiella burnetii może mieć również wpływ na częstotliwość występowania subklinicznej postaci mastitis oraz epizodów gorączki u krów mlecznych, u których nie diagnozuje się żadnej innej choroby. Jednym z dosyć charakterystycznych objawów, który powinien skłonić hodowcę do dalszej diagnostyki, jest również zapalenie spojówek, podczas którego z oczu chorego zwierzęcia wypływa płyn będący połączeniem surowicy i śluzu.
Wykrywanie gorączki Q u bydła
Nawet najbardziej doświadczony lekarz weterynarii nie jest w stanie zdiagnozować gorączki Q w stadzie wyłącznie na podstawie objawów klinicznych. W przypadku podejrzenia zakażenia bakterią Coxiella burnetii konieczne jest wykonanie serii badań laboratoryjnych, które pozwalają potwierdzić lub wykluczyć wystąpienie choroby. Warto przy tym pamiętać, że, zgodnie z przepisami, przypadki wystąpienia gorączki Q w stadzie wymagają zgłoszenia. Powiatowy lekarz weterynarii, właściwy dla siedziby stada, ma obowiązek powiadomić wojewódzkiego lekarza weterynarii oraz inspekcję sanitarną o nowym ognisku gorączki Q.
Zwierzęta dotknięte gorączką Q mogą być leczone lub szczepione, ale powiatowy lekarz weterynarii może również podjąć decyzję o eliminacji chorych osobników. Jeśli chorobą dotkniętych jest wiele krów w stadzie, eliminacja zakażonych krów oznacza ogromne straty w produkcji i w przypadku mniejszych gospodarstw, może być początkiem końca hodowli. To dlatego tak ważne są wszelkie działania profilaktyczne, które zmniejszają ryzyko wystąpienia oraz rozprzestrzeniania się choroby w stadzie.
Profilaktyka przeciw gorączce Q
Działania zalecane w stadach bydła można podzielić na ogólne, dotyczące wszystkich zwierząt oraz te, które należy przeprowadzić u zwierząt zakażonych. Ogólne działania to, między innymi badania serologiczne krów na obecność przeciwciał Coxiella burnetii. Z dużą ostrożnością należy wprowadzać nowe zwierzęta do stada – konieczna jest kwarantanna i badania serologiczne. Nie powinno wprowadzać się do stada krów pochodzących ze stad, w których wcześniej odnotowano ognisko choroby. Niezwykle ważne są również warunki higieniczne w pomieszczeniach gospodarskich i miejscach, w których utrzymywane są zwierzęta. Niezbędne jest zwalczanie kleszczów i gryzoni, które mogą przenosić zakażone materiały biologiczne. Koniecznie trzeba też dezynfekować pomieszczenia i sprzęty, ze szczególnym uwzględnieniem miejsc i akcesoriów używanych podczas wycielenia.
Bieżący monitoring stada
W profilaktyce gorączki Q i innych chorób bydła mlecznego niezwykle ważne jest prowadzenie monitoringu stada za pomocą nowoczesnych, zaawansowanych technologicznie systemów. Na tej stronie hodowcy mogą znaleźć rozwiązanie, które sprawdzi się w stadach różnej wielkości – zarówno tych liczących kilkanaście sztuk, jak i dużych stadach utrzymujących kilkaset czy kilka tysięcy sztuk bydła. System pozwala na bieżące monitorowanie wszelkich zmian i nieprawidłowości, jakie pojawiają się w stadzie. Można dzięki niemu szybko wykryć chore sztuki lub te, które mają problemy z rozrodem. Dzięki SenseHub dla bydła mlecznego hodowcy mają możliwość szybkiego reagowania na choroby i problemy w stadzie, co pozwala na obniżenie kosztów leczenia, a także na poprawę dobrostanu zwierząt. A to wszystko ma bezpośrednie przełożenie na efektywność ekonomiczną.
